حلال، نشان برین – قسمت سی و سوم

حلال در کسب و کار:

اشتغال به كسب و كارحلال به منظور تأمين مخارج زندگي و خدمت به خلق خدا ، از برترين عبادات شمرده شده و چنين كاسباني ، حبيب خدا نام مي گيرند(الكاسب حبيب الله) و در نقطه مقابل، اشتغال به كسب حرام ، ممنوع و باطل بوده و مرتكب آن محارب با خدا ناميده مي شود چنانكه ربا خواران در قرآن چنين ناميده شده اند(فأذنوا بحرب من الله).

براي آنكه كاسب، به ورطه حرام نغلتد بفرموده حضرت علي عليه السلام بايد نخست احكام حلال و حرام فقهي را بشناسد سپس اقدام به تأسيس كسب و كاري بنمايد( الفقه ثم المتجر). در فقه ما اين كسب و كارها حرام هستند و كاسب نبايد به آنها آلوده شود: ربا، رشوه، كم فروشي، جعل و کلاه برداری، تبانی در معاملات، غش و تقلب در کالاها و خدمات، احتکار ارزاق عمومی برای افزایش قیمت، کم فروشی و دریافت پول براي انجام کارهای حرام و غیر مشروع، دزدی و خیانت، حیف و میل بیت المال، خوردن اموال ایتام، اتلاف و تضییع حقوق دیگران و منابع بیت المال، درآمد حاصل از قمار بازی و یا واسطه گری در این امر و دلّالی  و نیز خرید و فروش مشروبات الکلی، مواد مخدر، قاچاق کالاها و خدمات، تولید و ساخت ابزار و ادوات و کالاهای یاد شده تجارت نسبت به امور یاد شده، خرید و فروش گوشت خوک و تولید و پرورش آن و دلالی و واسطه گری در این امور و موارد مشابه دیگر كه مصداق ” اکل مال به باطل” است كه خداوند فرموده ( لا تأكلوا اموالكم بينكم بالباطل) كه همگي حرام است و ورای ادله خاضه که بر حرمت این عناوین دلالت می کند. ادّله عامّه مانند همین آیه شریفه نیز برحرمت این امور دلالت دارد .خلاصه اينكه  پاره‌ای از کسب و کارها در شریعت حرام دانسته شده و طبیعی است که حکم وضعی این گونه معاملات هم بطلان است مثل خرید و فروش اعیان نجسه، خرید و فروش آلات قمار و لهو و لعب، کسب درآمد از طریق غناء، کسب درآمد از طریق قمار، معامله‌ای که متضمن ربا باشد، معامله‌ای که متضمن غش و تقلب باشد، کسب و کاری که مستلزم غیبت مسلمانی باشد، احتکار کالاهای مورد نیاز جامعه به انتظار افزایش قیمت و کسب سود بیش‌تر و…كه تفصيل اين شغل هاي حرام در متون و ابواب فقهي با عنوان “مكاسب محرّمه”(شغل هاي حرام) ذكرشده و آگاهي از آنها پيش نياز انتخاب شغل است تا درامد حرام وارد زندگي نشود كه آثار سوء عيني و وضعي مال حرام ، فرد و جامعه را دچار آسيب هاي جدي و جبران ناپذير مي نمايد.

دکتر عبدالحسین فخاری
دبیرکل موسسه حلال جهانی